Algemeen

Raalte, 11 oktober 2022

Onderwerp: vaststelling programmabegroting 2023 en meerjarenraming 2024-2026

Geachte leden van de raad,

Inleiding
Hierbij bieden wij u de programmabegroting 2023 en meerjarenraming 2024-2026 aan. Het is de eerste begroting in de nieuwe bestuursperiode 2022-2026. We zien dat er maatschappelijk grote vraagstukken leven welke invloed hebben op de samenleving. Denk aan zorgen over mondiale ontwikkelingen, met als gevolg een enorme vluchtelingenstroom. Die gevolgen zien we terug in de opvang van asielzoekers en Oekraïners. Ook klimaatvraagstukken hebben zijn weerslag. Lokaal zien we daardoor onder andere grote onrust bij onze boeren. Een ander groot vraagstuk is het tekort aan woningen waardoor er een enorme woningbouwopgave ligt. Daarnaast zien we de huidige actualiteit van alsmaar stijgende energieprijzen en toenemende inflatie. Dat voelen we allemaal in onze portemonnee. Onze inwoners en ondernemers maken zich terecht zorgen over deze ontwikkelingen.

We willen Raalte versterken als een fijne en inclusieve gemeente om in te wonen en te leven, op het behoud van ons goede ondernemersklimaat, met toeristische aantrekkingskracht en een toekomstbestendig buitengebied. De lasten van onze inwoners houden we daarbij laag. We waarderen en koesteren alle kwaliteiten die de gemeente heeft en we zien tegelijkertijd op de langere termijn ook grote ontwikkelingen en opgaven op ons afkomen. Dit naast de bestaande actualiteit.

Deze eerste programmabegroting van het nieuwe college gaat nadrukkelijk in op bovengenoemde actualiteit maar ook op de grote ontwikkelingen en opgaven op langere termijn. In antwoord op deze ontwikkelingen en opgaven is het nodig dat we investeren in extra personele capaciteit. Dit brengt met de huidige krapte op de arbeidsmarkt ook weer grote uitdagingen met zich mee.

In de diverse beleidsprogramma’s is aangegeven welke inspanningen en investeringen we in 2023 willen doen.

In verband met de gemeenteraadsverkiezingen is er dit jaar geen kadernota 2023-2026 opgesteld. Wel hebben we met uw raad op 8 september 2022 het (informele) gesprek gevoerd welke thema’s voor uw raad belangrijk zijn in aanloop naar de begroting 2023-2026. Deze thema’s zijn inhoudelijk vertaald in de nu voorliggende begroting 2023-2026.

Onze inwoners centraal in tijden van crises met sterk oplopende inflatie
Naast de nog steeds aanwezige dreiging van het coronavirus stapelt het aantal crises zich op: de woningmarktcrisis, de stikstofcrisis, de energiecrisis, de vluchtelingencrisis, de grondstofcrisis, de klimaatcrisis en een overspannen arbeidsmarkt. Plus de sterk oplopende inflatie van toenemende energieprijzen en duurdere boodschappen maakt het voor een toenemend aantal inwoners in onze gemeente ook steeds ingewikkelder om ‘het hoofd boven water te houden’. Hier hebben we als gemeente nadrukkelijk zorg over en aandacht voor. Graag willen we proactief en ‘voor dat men door het ijs zakt’ met onze inwoners in gesprek om zorgen te delen en samen naar oplossingen te zoeken.

Als gemeente kunnen we niet alle landelijke en mondiale crises oplossen omdat dit voor een belangrijk deel buiten onze invloedsfeer ligt. Daar waar we wel invloed op hebben, komen we in deze begroting met voorstellen om onze inwoners, ondernemers, verenigingen en instellingen te helpen en te ondersteunen in deze onzekere en moeilijke tijden.

Instellen energie ondersteuningsfonds   
Zo stellen we in deze begroting voor € 1 mln. vrij te maken voor een energie ondersteuningsfonds. In aanvulling op de rijksregelingen willen we in deze onzekere tijden naast onze inwoners, ondernemers, verenigingen en instellingen staan om te voorkomen dat men door de steeds hogere energieprijzen in grote financiële problemen komt. We willen samen naar oplossingen zoeken om de energielasten te dempen. Hierbij denken we aan tegemoetkomingen in deze lasten, maar gelijktijdig ook aan ondersteuning om het energieverbruik duurzaam te verminderen.

Gelijkblijvende woonlasten, zonder inflatiecorrectie
De gemeente Raalte staat er momenteel financieel gezond voor ondanks dat de gemeente ook geconfronteerd wordt met sterke kostenstijgingen én de onzekerheid van te ontvangen rijksmiddelen, met name vanaf 2026. Om onze inwoners enige zekerheid te geven in deze onzekere tijd is in het coalitieakkoord afgesproken om de gemeentelijke woonlasten (OZB, riool- en afvalstoffenheffing) de komende twee jaar niet te verhogen en geen inflatiecorrectie toe te passen. Hier houden we ons aan in deze voorliggende begroting 2023 en meerjarenraming 2024-2026. Omdat de gemeentelijke kosten van afvalverwijdering en riolering wel stijgen én we vast willen houden aan kostendekkende tarieven voor deze heffingen, verstrekken we onze inwoners in 2023 een tegemoetkoming in deze heffingen van € 26 euro per inwoner. Hiermee blijven de woonlasten in 2023 gelijk aan de woonlasten in 2022. Door de woonlasten bewust laag te houden willen we richting onze inwoners laten zien en voelen dat we als gemeente met woord en daad achter hen staan in deze (ook financieel) onzekere en moeilijke tijden.

Vier toekomstgerichte opgaven vragen integrale en opgavegerichte aanpak
Naast de actualiteit op korte termijn willen we verder bouwen aan een toekomstbestendige gemeente en zien we grote meerjarige opgaven op ons afkomen. Denk daarbij aan (1) de ontwikkelopgave regio Zwolle (onder andere verstedelijkings- en mobiliteitsopgave), (2) een toekomstbestendig buitengebied, (3) leefbare en toekomstbestendige dorpen en wijken en (4) overheids- en inwonersparticipatie. Deze grote opgaven willen we opgavegericht aanpakken en niet als losstaande thema’s. Opgaven van wonen, economie en klimaat zijn onlosmakelijk verbonden met elkaar en met de opgaven rond digitalisering, bereikbaarheid, energie, water, stikstof, natuur, landbouw, leefbaarheid, cultuur, onderwijs, zorg en participatie.

Instellen van een Dynamische Investeringsreserve
De komende jaren komen er omvangrijke investeringen op ons af in het fysieke domein. Om op de toekomst voorbereid te zijn wordt in deze begroting voorgesteld om ten laste van de algemene bestemmingsreserve een Dynamische Investeringsreserve te vormen van € 7,5 mln.

Nieuw beleid
In deze begroting wordt nieuw beleid voorgesteld dat tegemoetkomt aan de opgaven waar we in het komende begrotingsjaar voor staan. In 2023 willen we met name inzetten op beleidsvoorbereiding. De beleidsuitvoering kan, op basis van deze voorbereiding, dan zijn beslag krijgen in de komende begrotingen en meerjarenramingen.
Hierbij hebben we een onderscheid gemaakt in de volgende categorieën:
A. Vier toekomstgerichte opgaven
B. Al eerder aangekondigd nieuw beleid bij uw raad
C. Nieuw beleid nog niet eerder aangekondigd bij uw raad
D. Autonome ontwikkelingen
E. Structurele uitgaven welke om structurele dekking vragen

Het gaat hierbij om opgaven binnen zowel het ruimtelijk-fysiek domein, het sociaal-maatschappelijk domein als bestuur en dienstverlening. Hierna zoomen we kort in op de belangrijkste opgaven.

Opgaven binnen het ruimtelijk- en fysiek domein
Er ligt inmiddels een regionale verstedelijkingsstrategie met opgaven en kansen voor Raalte. Deze verstedelijkingsopgave werken we verder uit tot een integrale opgavegerichte aanpak met als doel om onze woningbouwambitie te realiseren.

De inhoudelijke inbreng van de gemeente Raalte rondom de N35 en stations is belangrijk voor de toekomst van Raalte. Daarom wil de gemeente Raalte een actieve bijdrage leveren in de verkenning, planvorming en realisatie.

Er ligt een belangrijke opgave voor een toekomstbestendig buitengebied. We willen een proactieve bijdrage leveren aan de Gebieds Gerichte Aanpak (GGA) voor Salland. We zetten in op een breed gedragen samenhangende integrale visie en participatieve aanpak voor het buitengebied op zowel ruimtelijk, economisch als sociaal maatschappelijk vlak.

Ook het nieuwe Leaderprogramma 2023-2027 vindt zijn vertaling in de nu voorliggende begroting.

In het kader van het programma ‘Samen toekomstbestendig’ is de gemeente Raalte een verhoogde bijdrage verschuldigd aan de Omgevingsdienst IJsselland.

Er worden middelen gevraagd om op termijn te komen tot een programmering van de opgaven die er liggen voor leefbare en toekomstbestendige dorpen en wijken. Parallel hieraan wordt uitvoering gegeven aan het Meerjaren Investerings Programma (MIP) openbare ruimte. Voor de periode 2023-2026 staan daarbij de volgende projecten op de planning: De Hellendoornseweg en de Harmelinkstraat-Heuvelweg in Luttenberg, Vorsterhof-Karreweide in Broekland en de Korenbloem-Kastanje-Meidoorn-Esdoorn in Heino.  Dit naast de reguliere vervangingen en renovaties.

We geven uitvoering aan het klimaatadaptatiebeleid en stellen een meerjarenprogramma Duurzaam Raalte op om invulling te geven aan het klimaatakkoord en de Regionale Energie Transitie (RES). Ook blijven we, via het Energiefonds Raalte, duurzaamheidsinitiatieven ondersteunen van (mkb)-bedrijven en maatschappelijke organisaties op het gebied van energiebesparing en duurzame energieopwekking van relatief kleine omvang.

Ook willen we het groenbeheer meer toekomstbestendig inrichten waarbij een plus wordt gezet op het versterken van biodiversiteit, het borgen van veiligheid en het leveren van maatschappelijke meerwaarde.   

Opgaven binnen het sociaal-maatschappelijk domein
Bij de opgaven voor leefbare en toekomstbestendige dorpen en wijken en de verstedelijkingsopgave willen we de fysieke en sociaal-maatschappelijke opgave aan elkaar verbinden. Denk hierbij aan de sociale leefbaarheid en het vergroten van de eigen kracht en vitaliteit van onze inwoners.

Sport en bewegen is hierin ook een belangrijk aspect in relatie tot gezondheid. Daarom gaan we in 2023 de bestuursopdracht Raalte Sportief en Gezond 2023-2026 voorbereiden met als doel om jeugd te stimuleren om te sporten, de vitaliteit van inwoners te vergroten en de gezondheid te bevorderen.

In 2023 wordt een nieuw cultuurbeleidsplan opgesteld.

Voor de periode 2023-2026 staan er 3 scholen op de planning, namelijk de Linde (Laag-Zuthem), de St. Jozefschool (Nieuw Heeten) en de St. Bernadetteschool (Heeten). Dit als onderdeel van het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs (IHP).

Raalte bestaat in 2023 900 jaar. Vanuit de samenleving is een regiegroep actief om 900 jaar Raalte samen te vieren. Het moet inwoners gaan verbinden en Raaltenaren trots maken op hun dorp. De gemeente draagt hier financieel aan bij.

Opgaven binnen het domein bestuur en dienstverlening
We gaan het toezicht in het fysiek domein versterken zoals vastgelegd in het door de raad vastgestelde ambitiedocument en het daarbij behorende uitvoeringsbeleid op het gebied van vergunning, toezicht en handhaving (VTH). Onderdeel hiervan is het versterken van de communicatie rondom de uitvoering van VTH-taken om daarmee te voorkomen dat we tot handhaving moeten over gaan.  

We willen de inzet op veiligheid versterken. We zien de laatste jaren, dat de samenleving steeds mondiger wordt en de aanpak van openbare orde casuïstiek en crisis onder andere hierdoor (juridisch en bestuurlijk) steeds complexer wordt.

Ook de renovatie van de brandweerkazernes Raalte en Heino staat op de planning.

Door mondiale ontwikkelingen worden meer uitvoeringsvraagstukken van de overheid bij de gemeente belegd. Als organisatie willen we wendbaarder en daadkrachtiger zijn om adequaat te kunnen inspelen op deze veelal onverwachte en complexe vraagstukken. Denk hierbij aan de pandemie en de opvang van ontheemden. Hiervoor is strategische capaciteit binnen de organisatie nodig.

Voor het realiseren van een duurzaam personeelsbestand is het noodzakelijk om structurele taken te kunnen bemensen met vaste formatie waarvoor ook structurele middelen in de begroting zijn opgenomen. Dat is in deze begroting gerealiseerd.

Tenslotte is in deze begroting nieuw beleid opgenomen voor autonome ontwikkelingen binnen de dienstverlening en bedrijfsvoering.

Structureel sluitende begroting en meerjarenraming met ruimte voor nieuw beleid gericht op grote (toekomstgerichte) opgaven
De nu voorliggende begroting 2023 en meerjarenraming 2024-2026 laat een sluitend financieel perspectief zien. De algemene uitkering uit het gemeentefonds is in de begroting, volgens bestendige gedragslijn, berekend op basis van de meicirculaire 2022. Uit deze meicirculaire blijkt dat de gemeenten een fors hogere algemene uitkering uit het gemeentefonds ontvangen.

De door het rijk beschikbaar gestelde aanvullende middelen voor de jeugd zijn voor 2023 volledig in deze begroting verwerkt. Dit geldt ook voor de door het rijk toegezegde aanvullende middelen jeugd vanaf 2024. Hierover moet het rijk nog een besluit nemen. In overeenstemming met de richtlijn van de toezichthouder hebben we in deze begroting voor 100% rekening gehouden met deze te verwachten extra rijksmiddelen jeugdhulp vanaf 2024.

Tegenover de extra te ontvangen middelen gemeentefonds staan grote transitieopgaven waarvoor veel nieuw beleid noodzakelijk is, naast bestaande ambities en autonome ontwikkelingen. Zie hiertoe ook het nieuw beleid dat in de nu voorliggende begroting is opgenomen.

Hoe de gemeentefinanciën zich vanaf 2026 ontwikkelen is nog onzeker. Omdat het Rijk met gemeenten doorwerkt aan een nieuwe financieringssystematiek vanaf 2026 is nu nog niet bekend hoe de gemeentefinanciën zich dan ontwikkelen. In aanloop naar deze nieuwe financieringssystematiek heeft het kabinet recent bij de septembercirculaire 2022 bekend gemaakt dat er voor gemeenten in 2026 eenmalig € 1 mld. wordt toegevoegd aan het gemeentefonds. Globaal vertaald naar Raalte betekent dit een bedrag van ongeveer € 1,6 tot € 1,8 mln. Volgens bestendige gedragslijn is de septembercirculaire 2022 niet meer in deze begroting verwerkt. Financiële vertaling van deze circulaire vindt plaats bij de komende kadernota/begroting 2024-2027.

Gezonde financiële positie en financiële wendbaarheid en weerbaarheid goed op niveau   
Op basis van het nu voorliggend financieel perspectief neemt de algemene bestemmingsreserve af van € 20,52 mln. per 1 januari 2022 tot € 14,12 mln. per 31 december 2026, met fluctuaties in de tussenliggende jaren. Dit is ruimschoots boven het door uw raad bepaalde minimumniveau van 4,5 mln.  Hierbij is nog geen rekening gehouden met het nieuw beleid dat zich vanaf de begroting 2024 en volgende ongetwijfeld ook zal aandienen. Het is van belang deze extra buffer hiervoor beschikbaar te houden.

De algemene reserve grondexploitatie heeft bij de begroting een saldo van € 5 mln.

De weerstandsratio handhaaft zich op een ‘uitstekend’ niveau van 4,0.

De ontwikkeling van de financiële kengetallen laat ook een positief beeld zien, waarbij de kengetallen ‘overwegend positief’ tot ‘neutraal’ scoren ten opzichte van de streefwaarde.

Gesteld mag worden dat onze gemeente een financieel gezonde positie heeft en dat de financiële wendbaarheid (mate van flexibiliteit om in te kunnen spelen op de actualiteit) en weerbaarheid (veerkracht om onverwachte financiële klappen en bestaande risico’s op te kunnen vangen) goed op niveau zijn.

Lastendruk
In de tabel hieronder zijn de tarieven vermeld zoals deze voor het jaar 2023 worden vastgesteld. De tarieven zijn gemiddelden. Zoals eerder in deze aanbiedingsbrief vermeld willen we het totaal aan woonlasten 2023 gelijk houden aan die van 2022.

Tot slot
Wij zijn content dat we u een structureel sluitende begroting en meerjarenraming kunnen aanbieden, waarbij we onze inwoners tegemoetkomen door de woonlasten niet te verhogen en geen reguliere inflatiecorrectie toepassen. Dat we in deze (financieel) onzekere en moeilijke tijden naast onze inwoners, ondernemers, verenigingen en instellingen willen staan. En samen tot oplossingen komen om de alsmaar stijgende energielasten te dempen. Hiervoor stellen we een energie ondersteuningsfonds in. Daarnaast is er voldoende financiële ruimte beschikbaar voor nieuw beleid gericht op grote (toekomstgerichte) opgaven, bestaande ambities en autonome ontwikkelingen. Hiermee hebben we een goede balans kunnen vinden in de huidige actualiteit versus de (toekomstgerichte) opgaven.
We zien uit naar de begrotingsbehandeling in uw raad.

Burgemeester en wethouders van de gemeente Raalte,

de secretaris,                                     de burgemeester,

Monique van Esterik                       Martijn Dadema